पालघर-योगेश चांदेकर
आदिवासी, श्रमजीवी कष्टकऱ्यांनी लिहिला निशस्त्र सत्याग्रहाचा नवा अध्याय
पाच हजारांपेक्षा जास्त वनदाव्यांचा निपटारा करण्यास पाडले भाग
पालघरः नवरात्रीच्या पहिल्या दिवसापासून वनपट्ट्यांसाठी सुरू झालेले आंदोलन विजयादशमीच्या दिवशी वनपट्टे घेऊनच संपले. श्रमजीवी संघटनेने आदिवासींची बिऱ्हाडे थाटून केलेल्या आंदोलनाला अखेर यश आले. प्रशासनाला पाच हजारांपेक्षा जास्त प्रलंबित वनदाव्यांचा निपटारा अवघ्या दहा दिवसांतच लावण्यात भाग पाडण्यात श्रमजीवी संघटनेला यश आले. संघटनेचे संस्थापक विवेक पंडित यांनी मंत्रिपदाचा बडेजाव दूर सारून आंदोलनात सहभाग घेतल्याने प्रशासनावर दडपण आले होते.
आदिवासींच्या अधिकारांबाबत असंवेदनशील आणि वेळकाढू धोरण अवलंबणाऱ्या पालघर जिल्हा प्रशासनाला अशिक्षित आदिवासींनी दिलेला दणका ऐतिहासिक मानला जात आहे. तब्बल दहा दिवस जिल्हाधिकारी कार्यालयासमोर ठाण मांडून बसलेल्या आदिवासींना विजयादशमीच्याच दिवशी विजय मिळाला. ‘लढाई लढल्याशिवाय आपले अधिकार मिळतील अशी अपेक्षा ठेवणे व्यर्थ आहे. देशाच्या खऱ्या मालकाने लोकसेवकांना त्यांचे खरे काम करण्यास भाग पाडण्यासाठी केलेला संघर्ष महाराष्ट्राच्या चळवळीच्या इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण संघर्ष म्हणून नोंद राहील, असे या वेळी पंडित यांनी सांगितले.
वनपट्ट्यांचे पोलिस अधीक्षकांच्या हस्ते वाटप
दहा दिवस आपल्या वनपट्ट्यांसाठी लढत असलेल्या आदिवासींना पालघरचे पोलिस अधिक्षक बाळासाहेब पाटील यांच्या हस्ते वनदावे वाटप.करण्यात आले. ‘मी अनेक आंदोलने पाहिली; मात्र इतक्या शिस्तबध्द पद्धतीने कोणताही अहिंसक प्रकार न करता सलग दहा दिवस सुरू असलेले आंदोलन मी पहिल्यांदाच पाहिले,’ असे कौतुकोद्गार पाटील यांनी या वेळी काढले. जनतेच्या रक्षणासाठी असलेले पोलिस म्हणून जे जे काही करता आले, ते आम्ही केले आणि आज आंदोलनाचा शेवट गोड झाल्याचे खूप समाधान असल्याचेही ते म्हणाले.
४१४६ दाव्यांची तपासणी
गेले दहा दिवस पालघर जिल्हाधिकारी कार्यालयासमोर श्रमजीवी संघटनेचे आंदोलन सुरू होते. अनुसूचित जमाती व अन्य पारंपारिक वननिवासी अधिनियम २००६ च्या कायद्यान्वये दाखल वन अधिकार दाव्यांबाबत अक्षम्य प्रलंबन हे आंदोलनाचे मुख्य कारण ठरले होते. गेले दहा दिवस तब्बल आठ ते १० हजार आदिवासी वन हक्क दावेदार ऊन, पावसाची तमा न बाळगता आपल्या अधिकारासाठी बिऱ्हाड घेऊन बसले होते. दहाव्या दिवशी तब्बल ६१० वनपट्टे आणि ४१४६ वनदाव्यांची तपासणी पूर्ण करून अंतिम मान्यतेसाठी जिल्हास्तरीय वनसमितीकडे सादर करून आंदोलनाची सांगता झाली. दहा वर्षात होणार नाही, इतके काम केवळ दहा दिवसांत प्रशनानाला करण्यास भाग पाडणारी श्रमजीवी संघटना देशातील एकमेव संघटना ठरली आहे, असा दावा या वेळी करण्यात आला.
गरिबांचे हक्क नाकारले, तर वठणीवर आणू
‘बोलल्याप्रमाणे घेतल्याशिवाय जाणार नाही,’ या भूमिकेवर ठाम राहत आंदोलकांनी निशस्त्र एकत्र येऊन संघटना करण्याचा आपला संविधानिक हक्क बजावला आहे. तुम्ही जर लोकसेवक आहात, हे विसरून गरिबांचे हक्क नाकारत असाल, तर तुम्हाला वठणीवर आणण्याचे काम यापुढे श्रमजीवी नक्कीच करेल, असे ही या वेळी पंडित यांनी सांगितले. या मिळालेल्या वनपट्ट्यावर वृक्षारोपण करून वन संवेदन करण्याच्या स्पष्ट सूचना पंडित यांनी वनपट्टे मिळालेल्या आणि राखलेल्या आदिवासींना दिल्या.
यांनी केले नेतृत्व
आंदोलनाचे नेतृत्व करणारे संस्थापक विवेक पंडित, राज्य अध्यक्ष रामभाऊ वारणा, कार्याध्यक्ष स्नेहा दुबे पंडित, उपाध्यक्ष केशव नानकर, लक्ष्मण सवर, सरचिटणीस विजय जाधव, जिल्हा अध्यक्ष सुरेश रेंजड, उपाध्यक्ष रामचंद्र रोज, जिल्हा सरचिटणीस गणेश उंबरसाडा, किशोर मढवी, सीता घाटाळ यासह एकनाथ कलिगडा, उल्हास पाटील, भारत जाधव, रफिक चौधरी, रुपेश डोळे, अजित गायकवाड, संतोष धिंडा, गणेश माळी, आत्माराम ठाकरे, रेखा धांगडा, रेखा पऱ्हाड इत्यादी पालघर जिल्ह्यातील श्रमजीवी सैनिक या लढाईत स्वतः सभासदांसोबत रस्त्यावर राहणे, तिथेच जेवणे आणि ऊन पावसाची तमा न बाळगता रस्त्यावर झोपणे इतक्या समर्पित भावनेने लढत होते. पंडित स्वतः आपले कपडे बिछाना घेऊन या लढाईत जिल्हाधिकारी कार्यालयाच्या प्रवेशद्वारावर वस्ती करत असल्याचे पाहून पालघर, ठाणे जिल्ह्यातूनसुद्धा हजारो तरुण या आंदोलनात सहभागी झाले होते.
‘आज झालेला विजय हा ऐतिहासिक असून यापुढे ही गरिबांच्या हक्कासाठी लढाई निर्णायक आहे.
-रामभाऊ वारणा, अध्यक्ष, श्रमजीवी संघटना
