रायगड: छत्रपती शिवाजी महाराजांचा वंशज आणि माजी खासदार संभाजीराजे छत्रपती यांनी रायगड किल्ल्यावरील वाघ्या कुत्र्याची समाधी हटवण्याची मागणी करणारे पत्र मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांना लिहिले आहे.
या मागणीने पुन्हा एकदा इतिहास आणि सांस्कृतिक वारशाच्या मुद्द्यावर चर्चेला तोंड फोडले आहे. संभाजीराजेंनी आपल्या पत्रात म्हटले आहे की, ‘वाघ्या कुत्र्याच्या समाधीला कोणताही ऐतिहासिक संदर्भ किंवा पुरावा नाही आणि ती 31 मे 2025 पर्यंत हटवावी.’ या मागणीमुळे वाघ्याच्या समाधीचा इतिहास आणि त्याभोवती असलेली लोकश्रद्धा पुन्हा एकदा चर्चेत आली आहे. चला, या प्रकरणाचा आणि वाघ्याच्या समाधीच्या इतिहास जाणून घेऊया.
वाघ्या कुत्र्याच्या समाधीचा नेमका इतिहास काय?
वाघ्या हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचा निष्ठावान कुत्रा असल्याची आख्यायिका आहे. मराठीत “वाघ्या” म्हणजे “वाघासारखा” असा अर्थ होतो, ज्यामुळे त्याच्या शौर्याची आणि निष्ठेची कल्पना येते. 1680 मध्ये शिवाजी महाराजांचे निधन झाल्यानंतर वाघ्याने आपल्या स्वामींच्या चितेवर उडी मारून स्वतःचे बलिदान दिले अशी एक लोककथा सांगितली जाते.
ही कथा शिवाजी महाराजांच्या समाधीस्थळाजवळ वाघ्याच्या समाधीच्या निर्मितीचे कारण मानली जाते. रायगड किल्ल्यावर शिवाजी महाराजांच्या समाधीशेजारी वाघ्याची एक छोटी समाधी आणि पुतळा उभारण्यात आला आहे, जो आजही भाविक आणि पर्यटकांसाठी आकर्षणाचा केंद्रबिंदू आहे.
या समाधीची प्रत्यक्ष उभारणी 20व्या शतकात झाली. 1906 मध्ये इंदूरचे प्रिन्स तुकोजी होळकर यांनी 5,000 रुपये (आजच्या काळात सुमारे 17 लाख रुपये) दान देऊन वाघ्याच्या स्मारकासाठी निधी पुरवला होता. पुढे, 1936 मध्ये श्री शिवाजी रायगड स्मारक समिती (SSRSS) आणि नरसिंह चिंतामण केळकर यांच्या नेतृत्वाखाली वाघ्याचा पुतळा शिवाजी महाराजांच्या समाधीजवळ उभारण्यात आला. या स्मारकाला ऐतिहासिक नव्हे, तर लोकश्रद्धेचे प्रतीक मानले जाते.
संभाजीराजेंची मागणी आणि त्यामागील कारण
संभाजीराजे छत्रपती यांनी आपल्या पत्रात स्पष्ट केले आहे की, वाघ्याच्या समाधीला कोणतेही ऐतिहासिक पुरावे किंवा संदर्भ उपलब्ध नाहीत. त्यांच्या मते, ही समाधी आणि पुतळा हा केवळ लोककथेवर आधारित असून, त्यामुळे शिवाजी महाराजांच्या ऐतिहासिक वारशाला धक्का पोहोचतो. त्यांनी सरकारला 31 मे 2025 पर्यंत ही समाधी हटवण्याची विनंती केली आहे.
यापूर्वीही, 2011 मध्ये संभाजी ब्रिगेड या मराठा संघटनेने वाघ्याच्या पुतळ्यावर हल्ला करून तो खाली पाडला होता, कारण त्यांचा असा दावा होता की वाघ्या ही काल्पनिक व्यक्तिरेखा आहे आणि त्याला स्मारक असणे अयोग्य आहे. नंतर तो पुतळा पुन्हा स्थापित करण्यात आला होता.
वाघ्याच्या समाधीवरून वाद
संभाजीराजेंच्या या मागणीमुळे समाजात दोन गट पडले आहेत. एक गट त्यांच्या मताशी सहमत आहे, ज्यांचे म्हणणे आहे की ऐतिहासिक सत्याला प्राधान्य द्यायला हवे आणि अनावश्यक गोष्टींमुळे शिवाजी महाराजांचा वारसा झाकोळला जाऊ नये. दुसरीकडे, काही स्थानिक आणि भाविकांचा असा विश्वास आहे की वाघ्याची कथा निष्ठा आणि भक्तीचे प्रतीक आहे, आणि त्याला हटवणे म्हणजे लोकभावनांचा अनादर ठरेल.
सरकारची भूमिका काय?
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी अद्याप या पत्राला उत्तर दिलेले नाही. मात्र, हा विषय संवेदनशील असल्याने सरकार काय भूमिका घेते, याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. यापूर्वी संभाजी ब्रिगेडच्या आंदोलनानंतर पुतळा पुन्हा उभारला गेला होता, त्यामुळे आता याबाबत काय निर्णय घ्यायचा हा सरकारसमोर एक मोठा सवाल आहे.
वाघ्या कुत्र्याची समाधी हा केवळ एक पुतळा नाही, तर त्यामागे निष्ठेची भावना आणि ऐतिहासिक वादाचे गुंते आहेत. संभाजीराजेंच्या या मागणीने रायगडावरील या स्मारकाचा इतिहास आणि त्याचे महत्त्व पुन्हा एकदा चर्चेत आले आहे. आता सरकार काय निर्णय घेते आणि हे प्रकरण कुठल्या दिशेने वळते, हे पाहणे औत्सुक्याचे ठरेल
