राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणानुसार, राष्ट्रीय मूल्यांकन एजन्सी स्थापन करण्यात आली आहे. या एजन्सीद्वारे केलेल्या शैक्षणिक सर्वेक्षणात देशातील विविध राज्यांनी भाग घेतला. जर आपण सर्व राज्यांच्या कामगिरीवर नजर टाकली तर, पंजाब आणि केरळ देशात पहिल्या क्रमांकावर आहेत, तर महाराष्ट्र आठव्या क्रमांकावर आहे.
इयत्ता तिसरी आणि इयत्ता नववीच्या विद्यार्थ्यांच्या बाबतीत महाराष्ट्र अनुक्रमे सहाव्या आणि इयत्ता सहावी आणि दहाव्या क्रमांकावर आहे.
या सर्वेक्षणात असे आढळून आले आहे की कोल्हापूर जिल्ह्यातील विद्यार्थी सर्वात हुशार आहेत. ‘परख’ संस्थेच्या माध्यमातून ४ डिसेंबर २०२४ रोजी राष्ट्रीय स्तरावर राष्ट्रीय शैक्षणिक सर्वेक्षण करण्यात आले. या सर्वेक्षणात इयत्ता तिसरी, सहावी आणि नववीच्या विद्यार्थ्यांचे सर्वेक्षण करण्यात आले. या सर्वेक्षणात महाराष्ट्रातील ४,३१४ शाळा, १३,९३० शिक्षक आणि एक लाख २३,६९ विद्यार्थ्यांनी भाग घेतला. इयत्ता तिसरी, सहावी आणि नववीच्या विद्यार्थ्यांचे भाषा, गणित, विज्ञान, सामाजिक विज्ञान आणि क्षेत्रीय अभ्यास विषयांसाठी मूल्यांकन करण्यात आले.
एकूणच सुधारणांची आवश्यकता
या सर्वेक्षणात इयत्ता ३, ६ आणि ९ च्या विद्यार्थ्यांचे सर्वेक्षण करण्यात आले. राष्ट्रीय उपलब्धी सर्वेक्षण २०२१ आणि ‘व्यापक राष्ट्रीय सर्वेक्षण २०२४’ ची तुलना केल्यास, असे दिसून येते की इयत्ता ९ वी गणित वगळता सरासरी उपलब्धी तीन टक्क्यांनी वाढली आहे.
या सर्वेक्षणात काही जिल्ह्यांमधील राज्य सरकारी शाळांची कामगिरी चांगली असली तरी, माध्यमिक स्तरावर अजूनही एकूण सुधारणा करण्याची आवश्यकता असल्याचे सर्वेक्षणातून समोर आले आहे.
मुंबई उपनगरीय जिल्हे मागे
सर्वेक्षण अहवालानुसार, महाराष्ट्रातील कोल्हापूर, सोलापूर, सातारा, मुंबई, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्ह्यांनी राष्ट्रीय पातळीवर सर्वोत्तम कामगिरी केली आहे. तिसरी इयत्ता सांगायची झाली तर लातूर, गडचिरोली, मुंबई उपनगरीय, नागपूर आणि पालघरची कामगिरी कमकुवत आहे.
इयत्ता ६ वी मध्ये वर्धा, छत्रपती संभाजीनगर, गोंदिया, गडचिरोली आणि रायगड जिल्हे मागे आहेत. तर नववीच्या वर्गात अकोला, नंदुरबार, परभणी, गडचिरोली आणि मुंबई उपनगरीय जिल्हे मागे आहेत.
‘परख’ म्हणजे काय?
‘परख’ ही राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद (NCERT) अंतर्गत स्थापन झालेली संस्था आहे. या संस्थेचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांच्या मूल्यांकनासाठी मानके आणि मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करणे आहे जेणेकरून शिक्षणात समानता आणि गुणवत्ता वाढेल. थोडक्यात, ‘परख’ संस्था विद्यार्थ्यांचे योग्य मूल्यांकन करण्यात आणि शिक्षणाची गुणवत्ता सुधारण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
